Spotkanie z Logopedą
Dziecko sześcioletnie powinno poprawnie wymawiać wszystkie głoski występujące w języku polskim. W praktyce około połowa sześciolatków ma problemy artykulacyjne. Bez względu na ich rodzaj i zakres nieprawidłowo mówiące dzieci w tym wieku powinny być pod opieką logopedy.
Największe trudności sprawiają dzieciom głoski sz, ż, cz, dż oraz r. Głoski sz,ż, cz, dż (tzw. dziąsłowe )powinny pojawić się i utrwalać w piątym roku życia. Poprawna wymowa tych głosek wymaga specjalnego ruchu języka tzn. uniesienia jego czubka do wałka dziąsłowego, czyli tej części górnych dziąseł znajdującej się za siekaczami (jedynki, dwójki), oraz ułożenia buzi w tzw. "ryjek". W przypadku kiedy dziecko nie potrafi wymówić tych głosek, poza wizytą logopedy można dać mu kilka wskazówek oraz pokazać jak ułożyć język i buzię, aby uzyskać prawidłową wymowę. Jeżeli jednak język nie może unieść się ku górze (co często jest skutkiem długotrwałego ssania smoczka lub spożywania przez smoczek pokarmów nawet do okresu żłobkowego lub przedszkolnego), można wykonać z dzieckiem kilka prostych ćwiczeń w formie zabawy, które będą zarazem gimnastyką języka.
Przykładowe ćwiczenia:
- Kremem czekoladowym smarujemy wałek dziąsłowy i prosimy dziecko, by zlizywało go czubkiem języka przy lekko otwartych ustach. Ćwiczenie należy powtarzać kilka razy dziennie przez około minutę.
- Dziecko zbiera czubkiem języka z talerzyka skrawki płatków kukurydzianych, następnie przenosi je na wałek dziąsłowy, rozgniata i zjada.
- Dziecko rozgniata na podniebieniu i wałku dziąsłowym kawałek chrupka kukurydzianego lub opłatka, a następnie czubkiem języka przy lekko otwartych ustach odkleja go i zjada. Ćwiczenie powtarzamy kilka razy dziennie.
- Dziecko robi językiem placuszek z gumy "Mamby" (lub innych podobnych) i przykleja go do wałka dziąsłowego i podniebienia, a następnie czubkiem języka przy lekko otwartych ustach odkleja go i zjada.
Jeżeli dziecko po ćwiczeniach potrafi utrzymać czubek języka na wałku dziąsłowym, to można je poprosić, by wymawiało głoskę sz, a następnie głoski: ż, cz, dż. Kiedy wymawia je bez trudu, można przejść do wymawiania sylab oraz całych wyrazów. Ćwiczenia z dzieckiem na tym etapie wymagają wiele cierpliwości, ponieważ, jeśli nawet raz wymówiło poprawnie słowo, np. "szyszka", nie oznacza to, że przestanie od tej chwili seplenić. Bywa tak, że nauka wymienionych głosek prowokuje także rozwój głoski r. Głoskę tę jednak lepiej wywołać z logopedą, ponieważ nieprawidłowo prowadzone ćwiczenia mogą doprowadzić do wadliwej artykulacji.
Pamiętajmy, że powyższe ćwiczenia, jak i te zalecone przez logopedę, powtarzamy codziennie. Systematyczność jest ważna i skuteczna, to od niej w dużej mierze zależy przebieg terapii.
Należy pamiętać również, że dziecko musi poprawnie wypowiadać wszystkie głoski przed rozpoczęciem nauki w szkole, aby uniknąć- spowodowanych błędną wymową-trudności w czytaniu i pisaniu.
Koniec wieku przedszkolnego jest również czasem, na który przypada początek twórczego posługiwania się językiem. Dzieci zaczynają bawić się słowami, potrafią rymować, dostrzegać niuanse językowe, zauważać wieloznaczność oraz fakt, że istnieją języki obce. Odchodzą od bardzo dosłownego rozumienia słów i wyrażeń, w ich języku zaczynają pojawiać się wyrażenia, zwroty, słowa o znaczeniu metaforycznym. W wypowiedziach dzieci sześcioletnich pojawiają się również porównania oraz coraz liczniejsze określenia.
Językowe zachowania dzieci sześcioletnich wskazują na znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej. W inny sposób rozmawiają z rówieśnikami, rodzicami, panią w przedszkolu, w sklepie. Sześciolatki znają też większość formuł językowych, takich jak np. przywitania, pożegnania, przepraszania, proszenia. Dzieci także mają już do dyspozycji wszystkie części mowy, kategorie gramatyczne,, schematy składniowe występujące w języku polskim. U sześciolatka wzrasta również zdolność narracji.
Należy pamiętać, że dziecko wkraczając w wiek szkolny staje na starcie edukacyjnych wyścigów. Dorobek językowy, z jakim rozpoczyna naukę w szkole, będzie nieocenioną pomocą w sprostaniu wymaganiom stawianym przez nauczycieli i rodziców.
Opracowała:
mgr Dominika Barszczak
Bibliografia
Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków 2008, Wydawnictwo Edukacyjne.
Malkiewicz M., Jarmark logopedyczny, Gdańsk 2009, Wydawnictwo Harmonia.
Melon.A, Mowa sześciolatka, [w:]Co mogę zrobić, aby moje dziecko pięknie mówiło?, red. A. Melon, Warszawa 2012, wyd. Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.