Najlepszy wiek na rozpoczęcie nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną przypada na okres między drugim, a czwartym rokiem życia. Podczas ćwiczeń powinno się siedzieć obok dziecka. Zajęcia powinny odbywać się regularnie i trwać około 15 minut. Bardzo ważna jest liczba powtórzeń oraz atmosfera zabawy.
Nauka czytania według metody profesor Jagody Cieszyńskiej składa się z następujących etapów.
- ETAP I - OD SAMOGŁOSEK PRYMARNYCH DO SYLAB OTWARTYCH
Nauka odczytywania samogłosek czyli liter A, E, I, O, U, Y - oparta jest o prawopółkulowy, symultaniczny sposób przetwarzania informacji. Sposób ten polega na całościowym ujmowaniu obrazu znaku graficznego. Niezwykle ważne i przydatne podczas nauki odczytywania samogłosek są wizualizacje - czyli ruchy dłoni lub rąk.
Zapoznanie dzieci z obrazem samogłosek odbywa się w trzech etapach:
- POWTARZANIE (dziecko powtarza głoski odczytywane przez rodzica/nauczyciela)
- ROZUMIENIE (dziecko pokazuje zapisaną samogłoskę odczytaną przez rodzica/ nauczyciela)
- SAMODZIELNE NAZYWANIE (dziecko czyta głośno wskazaną, zapisaną, wylosowaną samogłoskę)
W etapie rozumienia bardzo ważna jest zamiana ról. Dziecko odczytuje (wymawia) samogłoski - zadaniem rodzica/nauczyciela jest wskazanie odpowiedniej, odpowiadającej głosce litery.
Zamiana ról powoduje, że dziecko chętnie powtarza by uczyć dorosłego, w ten sposób utrwala swoją wiedzę.
Jeśli dziecko opanowało znajomość wszystkich samogłosek to można przejść do kolejnego etapu - wprowadzamy sylaby otwarte.
Świetnie sprawdzają jako pierwsze bliskie dzieciom wyrażenia dźwiękonaśladowcze czyli odgłosy zwierząt, pojazdów, narzędzi np. MU, BE, UHU, KU KU, BACH BACH.
Po opanowaniu onomatopei (wyrażeń dźwiękonaśladowczych) stopniowo wprowadzamy nowe spółgłoski: P, M, B, L, F, W, T, D. Spółgłoski wprowadzamy zawsze w sylabach (np. PA, BE, LU) - nigdy w izolacji.
Zapoznajemy dziecko również z prostymi wyrazami odczytywanymi globalnie np. MAMA, TATA, LALA, OKO, STOI, JE, PIJE.
Gdy dziecko, zna już samogłoski, prymarne sylaby otwarte, wyrażenia dźwiękonaśladowcze i słowa odczytywane globalnie - przechodzimy do etapu drugiego.
- ETAP II - OD SYLABY OTWARTEJ DO PIERWSZYCH WYRAZÓW
W tym etapie zapoznajemy dziecko z kolejnymi spółgłoskami S, Z, K, G, J, N i tak jak poprzednio tworzymy z nich sylaby np. SA, ZE, KI, GU, JE, NO. Ćwiczenia wykonujemy stosując zasadę naśladowanie - rozumienie - nazywanie.
Czytamy z dzieckiem również zestaw samogłoska plus sylaba np. ASA, ANO, ENE itd.
Budujemy słowa z nowopoznanych sylab np. KASA, GUMA oraz pseudowyrazy - składające się z dwóch sylab np. PABO, MALA, FAWA.
Jeśli dziecko opanowało materiał z pierwszego i drugiego etapu rozszerzamy materiał o zdania i proste teksty, które tworzymy w oparciu o poznane sylaby i słowa.
Kolejnym krokiem jest nauka czytania sylab zamkniętych.
- ETAP III - CZYTANIE SYLAB ZAMKNIĘTYCH
W tym etapie pracujemy na sylabach otwartych i zamkniętych utworzonych z wszystkich dotychczas poznanych spółgłosek: P, M, B, L, F, W, T, D, S, Z, K, G, J, N.
Sylaby zamknięte będą czymś nowym dla dziecka np. LOL, NYK, MUK - dlatego są świetnym treningiem w utrwalaniu sylab zamkniętych jest tworzenie pseudowyrazów np. ASOT, KITUME, NOT - są one dla dziecka abstrakcyjne, uniemożliwiają mu zgadywanie czytanych słów. Ilość poznanych sylab pozwala już na czytanie dłuższych zdań i tekstów. Ćwicząc nadal stosujemy zasadę powtarzanie - rozumienie - nazywanie.
- ETAP IV - CZYTANIE NOWYCH SYLAB OTWARTYCH I ZAMKNIĘTYCH
Na tym etapie dziecko poznaje dwuznaki SZ, RZ, CZ, DŻ, CH, DZ oraz spółgłoskę Ł Dwuznaki i spółgłoskę Ł uczymy w sylabach otwartych i zamkniętych. Ostatni etap to samodzielne czytanie tekstów.
- ETAP V - SAMODZIELNE CZYTANIE TEKSTÓW
Ostatnią grupę materiału sylabowego stanowią spółgłoski miękkie SI, ZI, CI, DZI, NI oraz samogłoski nosowe Ą, Ę . Naukę czytania kończymy doskonaleniem umiejętności samodzielnego czytania tekstów.
Najważniejsze zasady pracy metodą symultaniczno - sekwencyjną:
1. Zajęcia zawsze rozpoczynają się od ćwiczeń łatwych, z których wykonaniem dziecko nie będzie miało trudności.
2. Dziecko rozpoczyna kolejny etap czytania pod warunkiem opanowania poprzedniego.
3. Ważne jest, by pamiętać o przechodzeniu od prawopółkulowego czytania (globalnego, symultanicznego - samogłoski, onomatopeje, całe wyrazy) do lewopółkulowego (sekwencje - sylaby). Dążymy do tego, by dziecko wykonywało sprawnie ćwiczenia odczytywania sylab i układania z nich wyrazów. Forma ćwiczeń pozwala na zastosowanie konwencji zabawy, w której wykorzystać można aktywność i działanie dziecka. Przygotowany materiał sylabowy i wyrazowy pozwala na zastosowanie go w różnorodnych grach i zabawach.
4. Należy pamiętać o ciągłym przeplataniu zadań z zeszytów ćwiczeniami ogólnorozwojowymi, zwłaszcza ćwiczeniami pamięci sekwencyjnej i symultanicznej, ćwiczeniami analizy i syntezy wzrokowej oraz ćwiczeniami układania szeregów i sekwencji tematycznych i atematycznych. Ćwiczenia ogólnorozwojowe (np. z serii Stymulacja i terapia) wspomagają naukę czytania.
5. Poszczególne głoski wprowadzane są w sylabach, a nie w izolacji - nie uczymy oskowania (nie podajemy dziecku nazw liter). Sylaby są powtarzane, rozpoznawane i odczytywane w opozycjach, według porządku:
od sylab otwartych do zamkniętych, od zbudowanych z prymarnych spółgłosek do sekundarnych, od najbardziej skontrastowanych do jak najmniej zróżnicowanych. Ta umiejętność rozróżniania dotyczy zarówno zmysłu słuchu, jak i wzroku.
6. Pracujemy według zasady: 1. powtarzanie, 2. rozumienie (rozpoznawanie), 3. nazywanie (odczytywanie). Dziecko powtarza poszczególne samogłoski, sylaby i wyrazy, następnie nauczyciel sprawdza, czy dziecko rozumie (rozpoznaje) wskazaną sylabę (Nauczyciel pyta: Gdzie jest...?). Ostatnim krokiem jest nazywanie (czytanie) sylab.
7. Podczas układania, czytania itp. zawsze zachowujemy kierunek od strony lewej do prawej, zgodnie z obowiązującą zasadą podczas czytania i pisania w języku polskim.
8. Stosujemy technikę odwracania ról: najpierw my uczymy dziecko, potem dziecko uczy nas.
9. Pamiętamy, aby zwracać się do dziecka prostym językiem oraz sprawdzać, czy rozumie ono polecenia.
10. Ten sam materiał powtarzamy wielokrotnie, aż do dobrego opanowania (z obserwacji klinicznych wynika, iż najdłużej trwa przyswojenie pierwszego etapu czytania, odpowiadającego pierwszemu zeszytowi ćwiczeń, dlatego materiał w nim zawarty jest najobszerniejszy).
mgr Joanna Maciewicz